जाडो मौसम सुरु भएसँगै धेरैलाई घाँटी र काँधको जकडन, टाउको भारी हुने, चक्कर लाग्ने तथा हात–बाहुमा झुनझुनी आउने समस्या देखिन थाल्छ। यी लक्षणहरूलाई सामान्य ठानिए पनि, यिनले सर्भाइकल स्पोन्डाइलोसिस को संकेत गर्न सक्छन्। आजको आधुनिक जीवनशैलीमा मोबाइल र ल्यापटपको अत्यधिक प्रयोग, लामो समयसम्म गलत मुद्रामा बस्ने बानीका कारण यो समस्या तीव्र रूपमा बढ्दै गएको छ। आयुर्वेदका अनुसार सर्भाइकल समस्या मुख्यतः वात दोष असन्तुलन का कारण हुने गर्छ, जसले हड्डी, नसाहरू र मांसपेशीलाई असर गर्छ।
सर्भाइकल के हो?
मानव शरीरको घाँटी पछाडिको भाग, जुन C1 देखि C7 सम्मका कशेरुका (vertebrae) बाट बनेको हुन्छ, त्यसलाई सर्भाइकल भनिन्छ। यही भागले टाउकोलाई सहारा दिन्छ, घुमाउन–उठाउन मद्दत गर्छ र यहीँबाट निस्कने महत्त्वपूर्ण नसाहरू शरीरका विभिन्न भागसम्म फैलिएका हुन्छन्।
सर्वाइकलको काम किन धेरै महत्त्वपूर्ण छ?
- ताउकोको तौल (झन्डै ५–६ किलो) सम्हाल्ने
- मस्तिष्कबाट शरीर भाग सन्देश पुर्याउने नासाको सुरक्षा
- घँटी, काँध, बाहु र शीर्षल्लो ढाडको चलायमानता नियन्त्रण
- सन्तुलन र सही स्पाइनल पोश्चर कायमे
यदि यो भाग कमजोर भयो भने, घाँटी–काँध–ढाड दुखाइ, थकान र हातमा कमजोरी हुन सक्छ ।
सर्भाइकल समस्या किन हुन्छ?
- लगातार मोबाइल/ल्यापटपमा झुकिरहनु
- गलत तकिया वा बहुत अग्लो–होचो तकिया
- चिसो हवा वा एसी को सीधा असर
- घँटी बारम्बार क्र्याक
- तनाव र वात दोष मुस्लिम
- भिटामिन डी को कम
- व्यायामको उपलब्ध
सर्वाइकल दुखाइका प्रभावकारी आयुर्वेदिक उपाय
- तातो तिलको तेलले राति १० मिनेट घाँटी–काँधमा हल्का मालिस गर्दा वात शान्त भई दुखाइ कम हुन्छ।
- तातो पानीको बोतल वा तौलियाले दिनमा दुई पटक १०–१५ मिनेट सेक गर्दा कडा मांसपेशी खुकुलो हुन्छ।
- सुत्नुअघि एक कप हल्दी दूध सेवन गर्दा सूजन र दुखाइ घट्छ।
- ३–४ कुटेको लसुन तिलको तेलमा मिसाएर मालिस गर्दा नसाको सूजन कम हुन मद्दत गर्छ।
- राति एक चम्चा अश्वगन्धा पाउडर दूधसँग सेवन गर्दा तनाव कम भई वात सन्तुलनमा रहन्छ।
- त्रिफला नियमित सेवनले शरीरको वात दोष सन्तुलनमा राख्न सहयोग गर्छ।
- दैनिक ७–८ घण्टा पर्याप्त निद्राले घाँटी र काँधको कडापन घटाउँछ।
- घाँटीलाई बिस्तारै माथि–तल तथा दायाँ–बायाँ घुमाउने हल्का व्यायामले जकडन कम गर्छ।
- पातलो, नरम र घाँटीलाई राम्रोसँग समर्थन दिने तकिया प्रयोग गर्नु लाभदायक हुन्छ।
- बिहान १५–२० मिनेट घाममा बस्दा भिटामिन D को कमी पूर्ति भई सर्भाइकलको जोखिम घट्छ।
सर्भाईकलबाट बच्न टिप्स
• हरेक ३० मिनेटमा मुद्रा बदल्नुहोस्
• मोबाइल आयको लेभलमा
• बिहान १० मिनेट घाँटी घुमाउनुहोस्
• भिटामिन डी युक्त खाना खाओ
• पर्याप्त पानी पिउ (डिस्क हरु ७०% पानीबाट बनेकातिर)
सर्भाइकललाई सामान्य ठानेर बेवास्ता नगर्नुहोस्। समयमै सचेत भई सही हेरचाह सुरु गर्नु नै दीर्घकालीन स्वास्थ्यको आधार हो।
1699677933.jpg)
